Yaygın Anksiyete Bozukluğu (Genel Anksiyete Bozukluğu) kişinin kontrol etmekte zorlandığı aşırı, sürekli ve yaygın bir endişe durumuyla karakterizedir. Bu endişe hali işle ilgili sorumluluklar, sağlık, finansal durum veya aile gibi hayatın çeşitli alanlarını kapsayabilir ve genellikle huzursuzluk, yorgunluk, odaklanma güçlüğü ve kas gerginliği gibi fiziksel belirtilerle birlikte seyreder.

İçindekiler

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Belirtileri

En az 6 ay boyunca hemen her gün, iş veya okul performansı gibi çeşitli olaylar veya faaliyetler hakkında aşırı düzeyde kaygı ve endişe duyma.
Kişinin bu endişe halini kontrol altında tutmakta zorlanması.
Kaygı ve endişenin aşağıdaki altı belirtiden üç veya daha fazlası ile ilişkili olması:
- Not: Çocuklarda bu belirtilerden yalnızca bir tanesinin olması yeterlidir.
1. Huzursuzluk, gerginlik veya kendini sürekli tetikte hissetme.
2. Kolayca yorulma.
3. Odaklanmakta güçlük çekme veya zihnin boşalması hissi.
4. Kolayca sinirlenme.
5. Kas gerginliği.
6. Uyku bozukluğu (uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte zorluk ya da huzursuz, dinlendirici olmayan uyku).
Bu kaygı, endişe veya fiziksel belirtiler kişinin sosyal yaşamında, işinde veya diğer önemli alanlarda ciddi sıkıntıya veya işlevsellikte belirgin bir bozulmaya neden olmalıdır.
Bu durum, bir maddenin (örneğin, uyuşturucu, ilaç) veya başka bir tıbbi durumun (örneğin, hipertiroidi) fizyolojik etkilerine bağlanamıyor olmalıdır.
Bu bozukluk başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamıyor olmalıdır. Panik bozukluktaki panik atak kaygısı, sosyal anksiyetedeki olumsuz değerlendirilme korkusu, OKB‘deki takıntılar, TSSB’deki travmatik anımsatıcılar gibi.

Ayırt Edici Özellikler

Yaygın anksiyetenin temel özelliği çeşitli olaylar veya faaliyetler hakkında aşırı düzeyde kaygı ve endişe duyulmasıdır. Bu endişenin yoğunluğu, süresi veya sıklığı, beklenen olayın gerçek olasılığı veya etkisiyle orantısızdır. Kişi endişelenmeyi durdurmakta veya endişeli düşüncelerin dikkatini dağıtmasını engellemekte zorlanır.

Yetişkinler genellikle iş sorumlulukları, sağlık ve mali durum, aile üyelerinin sağlığı, çocuklarının başına gelebilecek talihsizlikler veya ev işlerini yapmak, randevulara geç kalmak gibi küçük meseleler hakkında aşırı endişe duyarlar. Genel anksiyetesi olan çocuklar ise genellikle yeterlilikleri veya performanslarının kalitesi hakkında aşırı endişelenirler. Bozukluğun seyri sırasında endişenin odak noktası bir konudan diğerine kayabilir.

Normal Endişeden Farkı

Yayın anksiteyi normal kaygıdan ayıran birkaç özellik vardır:

Aşırılık ve İşlevsellik: Yaygın anksiyete ile ilişkili endişeler aşırıdır ve genellikle kişinin sosyal yaşamını veya işlevselliğini önemli ölçüde engeller. Gündelik endişeler ise aşırı değildir, daha yönetilebilir olarak algılanır ve daha acil konular ortaya çıktığında ertelenebilir.
Yaygınlık ve Süre: Yaygın anksiyete ile ilişkili endişeler daha yaygın, belirgin, sıkıntı verici ve daha uzun sürelidir. Genellikle belirgin bir tetikleyici olmadan ortaya çıkarlar. Kişi finans, çocukların güvenliği, iş performansı gibi ne kadar çok farklı durum hakkında endişelenirse, belirtilerin yaygın anksiyete kriterlerini karşılama olasılığı o kadar artar.
Fiziksel Belirtiler: Gündelik endişelere huzursuzluk veya kas gerginliği gibi fiziksel belirtilerin eşlik etme olasılığı çok daha düşüktür.

Yaygın anksiyete olan bireyler sürekli endişe duymaları nedeniyle öznel bir sıkıntı yaşarlar ve bu durum sosyal, mesleki veya diğer önemli alanlarda bozulmalara yol açar. Kaygı ve endişeye huzursuzluk, kolay yorulma, odaklanma güçlüğü, sinirlilik, kas gerginliği ve uyku bozukluğu gibi ek belirtilerden en az üçü eşlik eder.

Kas gerginliği ile ilişkili olarak titreme, seğirme, sallanma hissi, kas ağrıları veya sızıları görülebilir. Yaygın anksiyetesi olan birçok birey terleme, mide bulantısı, ishal gibi bedensel belirtiler ve abartılı bir irkilme tepkisi yaşar. Hızlanmış kalp atışı, nefes darlığı veya baş dönmesi gibi otonomik sinir sistemi uyarılması belirtileri, yaygın anksiyetede panik bozukluk gibi diğer anksiyete bozukluklarına göre daha az belirgindir. Stresle ilişkili olabilecek hassas bağırsak sendromu, baş ağrıları gibi diğer durumlar sıklıkla yaygın anksiyeteye eşlik eder.

Yaygınlık

Amerika Birleşik Devletleri’nde yaygın anksiyetenin 12 aylık görülme sıklığı ergenlerde yaklaşık %0.9, yetişkinlerde ise %2.9’dur. Dünya genelinde 12 aylık ortalama yaygınlık %1.3 civarındadır. Kadınlar ve ergen kızlarda, erkekler ve ergen erkeklere göre en az iki kat daha fazla görülür.

Avrupa kökenli bireylerin Asya ve Afrika kökenli bireylere göre yaygın anksiyete kriterlerini karşılayan belirtilere sahip olma eğilimi daha fazladır. Ayrıca yüksek gelirli ülkelerden bireylerin düşük ve orta gelirli ülkelerden bireylere göre yaşamları boyunca yaygın anksiyete kriterlerini karşılayan belirtiler yaşadıklarını bildirme olasılığı daha yüksektir.

Gelişim ve Seyir

Yaygın anksiyetesi olan birçok birey kendilerini “bildim bileli” kaygılı ve gergin hissettiklerini bildirir. Kuzey Amerika’da yaygın anksiyete için ortalama başlangıç yaşı 35’tir. Bu, diğer anksiyete bozukluklarından daha geçtir ve bozukluk nadiren ergenlikten önce ortaya çıkar.

Yaygın anksiyete belirtileri kronik olma eğilimindedir ve yaşam boyu dalgalanmalar gösterir. Bozukluğun tam olarak görüldüğü ve belirtilerin daha hafif olduğu formlar arasında gidip gelir. Tam iyileşme oranları çok düşüktür.

Klinik tablo yaşam boyu görece tutarlıdır. Yaş grupları arasındaki temel fark bireyin endişesinin içeriğidir. Endişenin içeriği yaşa uygun olma eğilimindedir:

Çocuklar ve Ergenler: Genellikle okul veya spor etkinliklerindeki performanslarının kalitesi veya yeterlilikleri hakkında başkaları tarafından değerlendirilmediklerinde bile aşırı endişe duyarlar. Dakiklik konusunda aşırı endişeleri olabilir. Ayrıca deprem veya nükleer savaş gibi felaket olayları hakkında da endişelenebilirler. Bu çocuklar aşırı uyumlu, mükemmeliyetçi ve kendinden emin olmayabilirler.
Yaşlılar: Kronik fiziksel hastalıkların ortaya çıkışı aşırı endişe için güçlü bir neden olabilir. Zayıf ve yaşlı bireylerde güvenlik ve özellikle düşme korkusuyla ilgili endişeler aktiviteleri kısıtlayabilir.

Risk Faktörleri

Mizaç: Çekingenlik, olumsuz duygulanım ve tehdide karşı dikkat yanlılığı gibi mizaç özellikleri yaygın anksiyete ile ilişkilendirilmiştir.
Çevresel: Çocuklukta yaşanan olumsuzluklar ve aşırı koruma, aşırı kontrol, kaçınmanın pekiştirilmesi gibi ebeveynlik uygulamaları yaygın anksiyete ile ilişkilendirilmiştir.
Genetik ve Fizyolojik: Yaygın anksiyete yaşama riskinin üçte biri genetiktir. Bu genetik faktörler olumsuz duygulanım riskiyle ve diğer anksiyete ve özellikle majör depresyon gibi duygu durum bozukluklarıyla paylaşılan risklerle örtüşür.

Kültür ve Cinsiyetle İlgili Özellikler

Yaygın anksiyetenin ifadesinde önemli kültürel farklılıklar vardır. Örneğin, bazı kültürel bağlamlarda bedensel belirtiler bozukluğun ifadesinde baskınken, diğer kültürel bağlamlarda bilişsel belirtiler baskın olma eğilimindedir. Endişe duyulan konunun kültüre özgü olması mümkündür. Belirli durumlar hakkındaki endişelerin aşırı olup olmadığını değerlendirirken sosyal ve kültürel bağlamı dikkate almak önemlidir. ABD’de ırkçılığa ve etnik ayrımcılığa maruz kalma ile daha yüksek yaygınlık ilişkilendirilmiştir.

Klinik ortamlarda yaygın anksiyete erkeklerden çok kadınlarda teşhis edilir (%55-%60). Epidemiyolojik çalışmalarda ise vakaların yaklaşık üçte ikisi kadındır. Yaygın anksiyete yaşayan kadınlar ve erkekler benzer belirtiler gösterir ancak farklı eşlik eden bozukluk örüntüleri sergilerler. Kadınlarda eşlik eden ruhsal sorunlar büyük ölçüde anksiyete bozuklukları ve depresyon ile sınırlıyken, erkeklerde madde kullanım bozukluklarını da kapsama olasılığı daha yüksektir.

İntihar Düşünceleri ve Davranışıyla İlişkisi

Yaygın anksiyete bozukluğu eşlik eden diğer bozukluklar ve stresli yaşam olayları hesaba katıldıktan sonra bile, artan intihar düşünceleri ve davranışları ile ilişkilidir. Psikolojik otopsi çalışmaları intihar vakalarında en sık teşhis edilen anksiyete bozukluğunun yaygın anksiyete olduğunu göstermektedir.

Yaşamsal Sonuçları

Aşırı endişelenmek bireyin evde veya işte işlerini hızlı ve verimli bir şekilde yapma kapasitesini bozar. Endişelenmek zaman ve enerji alır. Kas gerginliği, yorgunluk, odaklanma güçlüğü ve uyku bozukluğu gibi ilişkili belirtiler bu bozulmaya katkıda bulunur. Genel anksiyete bozukluğu eşlik eden bozukluklardan bağımsız olarak önemli düzeyde engelliliğe ve sıkıntıya yol açar ve bozukluğu olan yetişkinlerin çoğu orta ila ciddi düzeyde engellidir. Yaygın anksiyete azalmış iş performansı, sağlık kaynaklarının daha fazla kullanılması ve koroner kalp hastalığı riskinde artış ile de bağlantılıdır.

Diğer Durumlardan Ayırt Edilmesi

Yaygın anksiyete bozukluğu tanısı koyarken, belirtilerin başka durumlardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını ayırt etmek önemlidir.

Başka Bir Tıbbi Duruma Bağlı Anksiyete Bozukluğu: Eğer kaygı ve endişenin öykü, laboratuvar bulguları veya fizik muayeneye dayanarak hipertiroidi gibi başka bir spesifik tıbbi durumun fizyolojik bir etkisi olduğuna karar verilirse bu tanı konulmalıdır.
Madde/İlaç Kaynaklı Anksiyete Bozukluğu: İlaç veya toksin gibi bir maddenin kaygıyla etiyolojik olarak ilişkili olduğuna karar verilirse madde/ilaç kaynaklı anksiyete bozukluğu olarak ayırt edilir. Örneğin sadece ağır kahve tüketimi bağlamında ortaya çıkan şiddetli kaygı, kafein kaynaklı anksiyete bozukluğu olarak teşhis edilmelidir.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireyler başkaları tarafından değerlendirilecekleri yaklaşan sosyal durumlar hakkında beklenti kaygısı yaşarlar. Yaygın anksiyete olan bireyler ise değerlendirilsinler ya da değerlendirilmesinler, genel olarak endişelenirler.
Ayrılma Kaygısı Bozukluğu: Ayrılma kaygısı bozukluğu olan bireyler sadece bağlanma figürlerinden ayrılma konusunda aşırı endişe duyarlar. Genel anksiyetesi olan bireyler ayrılık hakkında endişelenebilirler ancak başka aşırı endişe konuları da mevcuttur.
Panik Bozukluk: Genel anksiyete bozukluğunda endişe tarafından tetiklenen panik ataklar, panik bozukluk tanısı için yeterli değildir. Ancak birey beklenmedik panik ataklar da yaşıyorsa ve ataklar nedeniyle sürekli bir endişe veya davranış değişikliği gösteriyorsa ek olarak panik bozukluk tanısı düşünülmelidir.
Hastalık Kaygısı Bozukluğu ve Somatik Belirti Bozukluğu: Yaygın anksiyete sorunu olan bireyler yalnızca biri sağlıkla ilgili olabilecek birden fazla olay, durum veya faaliyet hakkında endişelenirler. Eğer bireyin tek korkusu kendi hastalığı ise hastalık kaygısı bozukluğu teşhisi konulmalıdır.
Obsesif-Kompülsif Bozukluk (OKB): Yaygın anksiyetedeki endişenin odak noktası yaklaşan sorunlar hakkındadır ve anormal olan, gelecekteki olaylar hakkındaki endişenin aşırılığıdır. OKB‘de ise obsesyonlar, müdahaleci ve istenmeyen düşünceler, dürtüler veya imgeler şeklini alan uygunsuz fikirlerdir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) ve Uyum Bozuklukları: Anksiyete her zaman TSSB’de mevcuttur. Eğer kaygı ve endişe TSSB belirtileriyle daha iyi açıklanıyorsa yaygın anksiyete tanısı konmaz. Uyum bozukluklarında ise kaygı, tanımlanabilir bir stresöre yanıt olarak 3 ay içinde ortaya çıkar ve stresör sona erdikten sonra 6 aydan fazla sürmez.
Depresif, Bipolar ve Psikotik Bozukluklar: Yaygın kaygı/endişe bu bozuklukların yaygın bir özelliği olsa da, eğer kaygı/endişe klinik ilgi gerektirecek kadar şiddetliyse, yaygın anksiyete bu bozukluklarla birlikte teşhis edilebilir.

Birlikte Görülen Diğer Durumlar

Genel anksiyete kriterlerini karşılayan bireylerin sıklıkla diğer anksiyete bozuklukları ve tek uçlu (unipolar) depresif bozukluklar için de kriterleri karşılaması veya halihazırda karşılıyor olması muhtemeldir. Bu birlikte görülebilirlik modelinin temelinde yatan olumsuz duygulanım veya duygusal değişkenlik, bu bozukluklar arasında paylaşılan mizaçsal öncüllerle ilişkilidir. Madde kullanım bozuklukları, davranım bozuklukları, psikotik bozukluklar, nörogelişimsel bozukluklar ve nörobilişsel bozukluklarla birlikte görülebilirlik daha az yaygındır.