Yapay Bozukluk

Yapay bozukluk, bireylerin para, izin gibi herhangi bir belirgin dış kazanç elde etme amacı olmaksızın, kendilerini veya bakımı altındaki kişileri hasta, yaralı ya da engelli gibi gösterdikleri ciddi bir psikiyatrik durumdur. Bu kişiler tıbbi ilgi görmek ve hasta rolünü benimsemek amacıyla belirtileri bilinçli olarak taklit eder, abartır veya kendilerine zarar vererek hastalık oluştururlar. Yapay bozukluğun belirtileri, türleri ve diğer durumlardan farkları.

İçindekiler

Yapay Bozukluk Belirtileri

Yapay bozukluk tanısı konulurken uzmanlar, kişinin fiziksel veya psikolojik belirtileri kasten değiştirip değiştirmediğine odaklanır. Bu durum iki ana başlık altında incelenir. Kişinin kendine zarar verdiği durumlar ve başkasına zarar verdiği durumlar.

Kendine Yüklenen Yapay Bozukluk Belirtileri

Kişinin kendisine yönelik sahte hastalık belirtileri ürettiği durumdur. Temel belirtiler şunlardır:

Fiziksel veya psikolojik hastalık belirtilerinin bilerek uydurulması veya yaralanmaya sebep olunması.
Kişinin kendisini başkalarına hasta, sakat veya yaralı olarak sunması.
Bu aldatıcı davranışın arkasında para kazanmak veya sorumluluktan kaçmak gibi belirgin bir dış ödül olmaması.
Davranışın başka bir akıl sağlığı sorunuyla (örneğin sanrılarla) daha iyi açıklanamaması.

Başkasına Yüklenen Yapay Bozukluk Belirtileri

Eskiden Vekaleten Münchausen Sendromu olarak bilinen bu durumda kişi çocuğunu, yaşlı bir akrabasını veya evcil hayvanını gibi bakımı altındaki birini hasta gibi gösterir.

Fiziksel veya psikolojik belirtilerin, başka bir birey üzerinde uydurulması veya o kişiye zarar verilerek hastalık oluşturulması.
Kişinin, kurbanı başkalarına hasta veya engelli olarak sunması.
Tıpkı kendine yüklenen türde olduğu gibi, bu davranışın altında maddi kazanç gibi belirgin bir dış menfaat yatmaması.

Bu durumda tanıyı alan kişi mağdur olan (kurban) değil, bu davranışı sergileyen (fail) kişidir. Mağdur ise genellikle istismar açısından değerlendirilir.

Hastalığın Özellikleri ve Kullanılan Yöntemler

Yapay bozukluğun temel özelliği tıbbi veya psikolojik belirtilerin aldatma yoluyla sahte bir şekilde sunulmasıdır. Bu kişiler sadece semptomları abartmakla kalmaz, aynı zamanda tıbbi testleri manipüle edebilir veya gerçekten hasta olmak için tehlikeli yöntemlere başvurabilirler.

Yaygın olarak görülen bazı davranışlar şunlardır:

Belirtileri Uydurma: Örneğin eşini kaybetmediği halde depresyon ve intihar düşünceleri olduğunu söylemek veya bayılma nöbetleri taklidi yapmak.
Testleri Manipüle Etme: İdrar örneğine kan karıştırarak böbrek sorunu varmış gibi göstermek veya termometreyle oynayarak ateşi yüksek göstermek.
Hastalık Oluşturma: İnsülin veya kan sulandırıcı gibi ilaçları yanlış kullanarak laboratuvar sonuçlarını bozmak veya vücuda mikrop enjekte ederek apse oluşumuna neden olmak.

Bu kişiler genellikle tıp uzmanlarını yanıltma konusunda yeteneklidir ve hastalıkları hakkında detaylı bilgiye sahip olabilirler. Amaçları genellikle ilgi, bakım ve duygusal destek görmektir.

Kimlerde Görülür ve Seyri Nasıldır?

Yapay bozukluğun toplumdaki tam yaygınlığı, doğasındaki gizlilik ve aldatma nedeniyle net olarak bilinmemektedir. Ancak hastane ortamlarında yapılan araştırmalar, hastaların yaklaşık %1’inin bu tanıyı alabileceğini göstermektedir.

Cinsiyet Dağılımı: Vakaların yaklaşık üçte ikisinin kadın olduğu tahmin edilmektedir.
Başlangıç: Genellikle erken yetişkinlik döneminde, çoğunlukla tıbbi bir rahatsızlık veya hastaneye yatış sonrasında başlar.
Seyir: Genellikle aralıklı dönemler halinde seyreder. Ancak bazı kişilerde yaşam boyu süren, hastane hastane dolaşmayı içeren kronik bir hale gelebilir.

Yapay Bozukluk ve Diğer Durumlar Arasındaki Farklar

Bu bozukluğu diğer psikiyatrik veya tıbbi durumlardan ayırmak önemlidir.

Temaruz (Malingering/Yalan Hasta): Temaruzda kişi, yapay bozuklukta olduğu gibi belirtileri taklit eder ancak bunu maddi bir kazanç, işten kaytarma veya yasal cezadan kaçma gibi somut bir dış ödül için yapar. Yapay bozuklukta ise böyle bir dış ödül yoktur, amaç psikolojik tatmindir.
Bedensel Belirti Bozukluğu (Somatic Symptom Disorder): Bu bozuklukta kişi gerçekten acı çeker ve belirtileri hissettiğine inanır, kandırma amacı yoktur. Yapay bozuklukta ise belirtilerin sahte olduğunun bilinci ve kandırma niyeti vardır.
Sınırda Kişilik Bozukluğu (Borderline): Bu kişilerde de kendine zarar verme davranışı görülebilir ancak bu genellikle duygusal boşlukla başa çıkmak içindir, tıbbi bir hastalık taklidi yapmak için değildir.