Tıkınırcasına yeme bozukluğu, kişinin kısa bir zaman diliminde normalden çok daha fazla yemek yediği ve bu yeme davranışı üzerindeki kontrolünü kaybettiği ciddi bir sağlık sorunudur. Bu bozukluğa sahip bireyler genellikle yemekten sonra yoğun bir utanç, tiksinti veya suçluluk hissederler. Bulimia nervozadan farklı olarak bu kişiler aldıkları kalorileri telafi etmek için kusma veya aşırı egzersiz gibi yöntemlere başvurmazlar. Tıkınırcasına yeme bozukluğu belirtileri, özellikleri ve risk faktörleri.

İçindekiler

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Belirtileri

Bir kişiye tıkınırcasına yeme bozukluğu tanısı konulabilmesi için belirli davranışların gözlemlenmesi gerekir. Temel belirtiler şunlardır:

Tekrarlayan Yeme Atakları: Kişi belirli bir zaman diliminde (örneğin 2 saat içinde), çoğu insanın benzer koşullarda yiyebileceğinden çok daha fazla yiyecek tüketir.
Kontrol Kaybı: Yeme atağı sırasında kişi yemeği durduramayacağını veya ne kadar yediğini kontrol edemediğini hisseder.
Eşlik Eden Davranışlar: Yeme ataklarına aşağıdakilerden en az üçü eşlik eder:
- Normalden çok daha hızlı yemek yemek.
- Rahatsız edici düzeyde tokluk hissedene kadar yemeye devam etmek.
- Fiziksel olarak aç değilken bile büyük miktarlarda yemek yemek.
- Ne kadar yediğinden utandığı için yalnız başına yemek yemek.
- Yemekten sonra kendine karşı tiksinti duymak, çökkünlük yaşamak veya yoğun suçluluk hissetmek.
Belirgin Sıkıntı: Kişi yaşadığı bu yeme ataklarından dolayı yoğun bir stres ve üzüntü duyar.
Sıklık: Bu yeme atakları ortalama olarak 3 ay boyunca, haftada en az bir kez gerçekleşir.
Telafi Davranışının Olmaması: Bu durum Bulimia Nervoza’da olduğu gibi kusma, müshil kullanımı veya aşırı spor gibi telafi edici davranışlarla ilişkilendirilmez.

Hastalığın Şiddet Dereceleri

Hastalığın şiddeti haftalık yeme ataklarının sayısına göre belirlenir.

Hafif: Haftada 1–3 atak.
Orta: Haftada 4–7 atak.
Ağır: Haftada 8–13 atak.
Aşırı: Haftada 14 veya daha fazla atak.

Temel Özellikler ve Tanısal İpuçları

Bu bozukluğun en temel özelliği tekrarlayan aşırı yeme ataklarıdır. Ancak her çok yeme davranışı bir bozukluk değildir. Örneğin, bir kutlama yemeğinde fazla yemek yemek normal kabul edilebilir. Tanı için kilit nokta, yenen miktarın aşırılığı ve buna eşlik eden kontrol kaybı hissidir.

Gizlilik: Hastalar genellikle yeme problemlerinden utanırlar ve semptomlarını gizlemeye çalışırlar. Yeme atakları genellikle gizlice gerçekleşir.
Tetikleyiciler: Üzüntü, kaygı gibi olumsuz duygu durumları en yaygın tetikleyicidir. Ayrıca kişilerarası stres, diyet yapma baskısı, vücut ağırlığıyla ilgili olumsuz hisler ve can sıkıntısı da atakları başlatabilir.
Duygusal Döngü: Yeme davranışı kısa vadede olumsuz duyguları hafifletse de, sonrasında kişi kendini daha kötü hisseder ve bir kısır döngü oluşur.

Gelişim ve Risk Faktörleri

Tıkınırcasına yeme bozukluğu genellikle ergenlik veya genç yetişkinlik döneminde başlar ancak ileri yaşlarda da ortaya çıkabilir.

Diyet İlişkisi: Birçok hastada diyet yapma davranışı, tıkınırcasına yeme bozukluğunun başlamasından sonra gelişir (Bulimia’nın aksine).
Genetik Faktörler: Bu bozukluk ailelerde kuşaktan kuşağa geçebilir, bu da genetik bir yatkınlık olabileceğini gösterir.
Çevresel Faktörler: Çocuklukta yaşanan olumsuz deneyimler, eleştirel ebeveyn tutumları veya sosyal baskılar riski artırabilir.

Obezite ve Diğer Durumlarla İlişkisi

Tıkınırcasına yeme bozukluğu obezite ile ilişkili olsa da, ondan farklıdır.

Obezitesi olan her bireyde bu bozukluk görülmez.
Bu bozukluğa sahip kişiler, benzer kilodaki diğer bireylere göre daha fazla psikolojik sıkıntı yaşarlar.
Yaşam kaliteleri daha düşüktür ve depresyon gibi diğer psikolojik sorunlar daha sık görülür.

Ayırıcı Tanı

Bulimia Nervoza: Bulimia hastaları kilo almayı önlemek için kusma veya ilaç kullanma gibi yöntemlere başvururlar, tıkınırcasına yeme bozukluğunda bu yoktur.
Depresyon ve Bipolar Bozukluk: Bu hastalıklarda da iştah artışı olabilir ancak tıkınırcasına yeme bozukluğunda görülen kontrol kaybı ve ardından gelen suçluluk döngüsü kendine özgüdür.

Eşlik Eden Diğer Sorunlar

Bu bozukluğa sahip bireylerde psikiyatrik ek tanılar yaygındır. En sık görülen eşlik eden durumlar depresyon, kaygı bozuklukları ve alkol kullanım bozukluklarıdır. Bu durumlar genellikle yeme bozukluğunun şiddetiyle bağlantılıdır.