Saç Koparma Hastalığı (Trikotillomani) kişinin kendi saçını tekrar tekrar koparmasıyla karakterize bir durumdur. Bu davranış saç dökülmesine yol açar ve kişi genellikle bu davranışı durdurmak veya azaltmak için tekrarlanan girişimlerde bulunur. Saç koparma belirgin bir sıkıntıya veya sosyal, mesleki yaşamda bozulmalara neden olabilir.

İçindekiler

Saç Koparma Hastalığı Belirtileri

Saç dökülmesine yol açan, tekrarlayıcı bir şekilde kendi saçını koparma.
Saç koparma davranışını azaltmak veya durdurmak için tekrarlanan girişimlerde bulunma.
Saç koparma davranışı sosyal, mesleki veya diğer önemli işlevsellik alanlarında klinik olarak belirgin sıkıntıya veya bozulmaya neden olur.
Saç koparma veya saç dökülmesi, dermatolojik bir rahatsızlık gibi başka bir tıbbi duruma bağlanamıyor olmalıdır.
Saç koparma davranışı beden dismorfik bozukluğunda görünümdeki algılanan bir kusuru düzeltme girişimleri gibi başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz.

Bozukluğun Tanımlayıcı Özellikleri

Saç koparma hastalığının temel özelliği kişinin kendi saçını tekrar tekrar koparmasıdır. Saç koparma, saçın büyüdüğü herhangi bir bölgeden olabilir. En yaygın bölgeler saç derisi, kaşlar ve kirpiklerdir. Daha az yaygın bölgeler ise koltuk altı, yüz, kasık ve makat çevresi bölgeleridir. Saç koparma bölgeleri zamanla değişebilir.

Bu davranış gün boyunca dağılmış kısa nöbetler halinde veya saatlerce sürebilen daha sürekli dönemler halinde ortaya çıkabilir ve aylarca veya yıllarca sürebilir.

Saç koparmanın saç dökülmesine yol açması gerekir ancak bazı kişiler saç kaybı belirgin olmayacak şekilde her yerden tek tek saç çekerek yaygın bir modelde koparma yapabilir. Bireyler saç kaybını makyaj, eşarp veya peruk kullanarak gizlemeye çalışabilir.

Bireyler bu davranışı durdurmak için tekrarlanan girişimlerde bulunmuşlardır. Saç koparma, kontrol kaybı hissi, utanç, mahcubiyet gibi olumsuz duygular dahil belirgin sıkıntıya veya sosyal, mesleki, akademik ve boş zaman aktiviteleri gibi çeşitli alanlarda işlevsellik bozulmasına neden olur. Bu bozulma kısmen işten, okuldan veya diğer halka açık durumlardan kaçınmaktan kaynaklanabilir.

Davranışsal Ritüeller ve Tetikleyiciler

Saç koparmaya, saçla ilgili bir dizi davranış veya ritüel eşlik edebilir. Örneğin, bireyler:

Belirli bir doku veya renkte saçı arayabilir,
Saçı kökü sağlam çıkacak şekilde belirli bir yolla çekmeye çalışabilir,
Koparılan saçı görsel olarak inceleyebilir, parmaklar arasında yuvarlayabilir, dişler arasında gezdirebilir, ısırabilir veya yutabilir.

Saç koparma çeşitli duygusal durumlardan tetiklenebilir. Kaygı veya can sıkıntısı hissiyle başlayabilir. Öncesinde artan bir gerginlik hissi olabilir veya saç koparıldığında tatmin, zevk veya rahatlama hissi yaratabilir.

Davranış farklı farkındalık düzeylerinde gerçekleşebilir. Bazıları daha odaklanmış bir dikkatle koparırken, diğerleri tam farkındalık olmadan otomatik bir davranış sergiler. Birçok kişi her iki stilin bir karışımını bildirir. Bazı bireyler saç derisinde saç koparma eylemiyle hafifleyen kaşıntı benzeri veya karıncalanma hissi yaşar. Ağrı genellikle eşlik etmez.

Saç Dökülme Desenleri

Saç dökülme desenleri değişkendir. Tam kellik alanları veya saç yoğunluğunun azaldığı alanlar yaygındır. Saç derisi etkilendiğinde, başın üst veya yan bölgelerinde bir eğilim olabilir. Ense kökü hariç, saç derisinin dış kenarlarında dar bir çevre dışında neredeyse tam kellik görülebilir. Kaşlar ve kirpikler tamamen yok olabilir.

Saç koparma yakın aile üyeleri dışında genellikle başka bireylerin yanında gerçekleşmez. Bazı kişiler başkalarının saçını çekme dürtüsü duyar ve gizlice fırsat bulmaya çalışabilir. Bazıları evcil hayvanlardan, oyuncak bebeklerden veya kazak, halı gibi diğer lifli malzemelerden saç veya lif çekebilir. Bazıları saç koparma davranışını başkalarından gizleyebilir. Trikotillomanisi olan kişilerin çoğunda cilt yolma, tırnak yeme ve dudak çiğneme gibi başka bedene odaklı tekrarlayıcı davranışlar da bulunur.

Yaygınlık

ABD’deki örneklemlerden elde edilen verilere göre, yetişkinler ve ergenlerde 12 aylık yaygınlık tahmini %1 ila %2 aralığındadır. Klinik örneklemlerde kadınlar erkeklerden 10:1 oranında daha fazla etkilenmiş görünse de toplum örneklemlerinde bu oran 2:1’e daha yakın olabilir. Trikotillomanisi olan çocuklar arasında kız ve erkek çocuklar daha eşit temsil edilmektedir. ABD genel popülasyonunu temsil eden 10.000’den fazla yetişkinle yapılan çevrimiçi bir anket, %1.7’sinin mevcut trikotillomani yaşadığını ve oranların cinsiyete göre önemli ölçüde farklılık göstermediğini (%1.8 erkek, %1.7 kadın) bulmuştur.

Gelişim ve Seyir

Saç koparma bebeklerde görülebilir ve bu davranış tipik olarak erken gelişim sırasında düzelir. Trikotillomanide saç koparmanın başlangıcı en sık ergenlikle çakışır veya ergenlikten sonra başlar. Saç koparma bölgeleri zamanla değişebilir.

Trikotillomaninin olağan seyri kroniktir ve tedavi edilmezse bazı iniş çıkışlar görülür. Belirtiler kadınlarda adet öncesi dönemde kötüleşebilir ancak hamilelik sırasında tutarlı bir kötüleşme olmaz. Bazı bireylerde hastalık haftalar, aylar veya yıllar boyunca gelip gidebilir. Az sayıda birey başlangıçtan birkaç yıl sonra tekrarlama olmaksızın iyileşir.

Risk Faktörleri

Genetik ve Fizyolojik: Saç yolma hastalığına karşı genetik bir yatkınlık olduğuna dair kanıtlar vardır. Bu bozukluk, obsesif-kompulsif bozukluğu (OKB) olan bireylerde ve onların birinci derece akrabalarında genel popülasyona göre daha yaygındır.
Kültürel Faktörler: Trikotillomani, kültürler ve etnik kökenler arasında benzer şekilde ortaya çıkmaktadır ancak Batılı olmayan bölgelerden gelen veriler azdır.

Saç Yolma Hastalığının Sonuçları

Saç yolma hastalığı sıkıntının yanı sıra sosyal ve mesleki bozulmayla da ilişkilidir. Saç büyümesinde ve kalitesinde geri dönüşü olmayan hasarlar meydana gelebilir.

Nadir görülen tıbbi sonuçları şunlardır:

Parmak morarması
Kas-iskelet sistemi yaralanmaları (karpal tünel sendromu, sırt, omuz ve boyun ağrısı gibi)
Göz kapağı iltihabı (blefarit)
Diş hasarı (saç ısırmasından kaynaklanan aşınmış veya kırık dişler)

Saç yutma (trikofaji), mide-bağırsak sisteminde saç yumaklarıba yol açabilir. Bu durum kansızlık, karın ağrısı, kanlı kusma, bulantı, kusma, bağırsak tıkanıklığı ve hatta bağırsak delinmesi ile sonuçlanabilir.

Diğer Hastalıklardan Farkları

Normal Saç Müdahaleleri: Saç koparma yalnızca fiziksel görünümü iyileştirmek gibi kozmetik nedenlerle yapılıyorsa trikotillomani tanısı konulmaz. Birçok kişi saçıyla oynar veya büker ancak bu davranış genellikle trikotillomani tanısı için yeterli değildir.
Diğer Obsesif-Kompulsif ve İlişkili Bozukluklar: OKB ve simetri kaygısı olan bireyler simetri ritüellerinin bir parçası olarak saç çekebilirler. Beden dismorfik bozukluğu olan bireyler ise çirkin, asimetrik veya anormal olarak algıladıkları vücut kıllarını alabilirler. Bu durumlarda saç koparma hastalığı tanısı konulmaz.
Diğer Tıbbi Durumlar (Dermatoloji): Trikotillomani, saç koparma veya saç dökülmesi cilt iltihabı gibi başka bir tıbbi duruma bağlıysa konulmaz. Saçkıran (Alopesi areata) gibi diğer saç dökülmesi nedenleri, saç koparmayı reddeden bireylerde düşünülmelidir. Çoğu birey saç koparmayı kabul ettiğinden, dermatopatolojik tanı nadiren gerekir. Cilt biyopsisi ve dermoskopi (veya trikoskopi), trikotillomaniyi diğer saç dökülmesi nedenlerinden ayırt edebilir.
Psikotik Bozukluk: Psikotik bir bozukluğu olan bireyler, bir sanrı veya varsanıya yanıt olarak saçlarını çekebilirler. Bu durumlarda trikotillomani tanısı konulmaz.
Stereotipik Hareket Bozukluğu: Bu bozukluk bazen saç çekme davranışını içerebilir. Örneğin zihinsel yetersizliği veya otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuk, sinirlendiğinde stereotipik kafa vurma, el veya kol ısırma ve saç çekme davranışlarında bulunabilir. Bu davranış, saç yolma bozukluğundan ziyade stereotipik hareket bozukluğu olarak teşhis edilir.
Madde Kullanımı: Saç çekme belirtileri uyarıcılar gibi belirli maddelerle alevlenebilir ancak maddelerin kalıcı saç çekmenin birincil nedeni olması daha az olasıdır.

Birlikte Görülen Durumlar

Saç yolma hastalığı sıklıkla majör depresif bozukluk ve ekskoriasyon (deri yolma) bozukluğu olmak üzere diğer ruhsal bozukluklar eşlik eder. Tırnak yeme gibi saç çekme veya deri yolma dışındaki bedene odaklı tekrarlayıcı belirtiler, trikotillomanisi olan bireylerin çoğunda görülür.