Parafilik bozukluklar, cinsel ilgi ve davranışlardaki belirli kalıpları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bu bölümde, bu bozukluklardan sekiz ana tür ele alınmaktadır.
Başlıca Parafilik Bozukluk Türleri
- Gözetlemecilik (Röntgencilik) Bozukluğu: Başkalarının özel anlarını (çıplakken, giyinirken veya cinsel ilişki sırasında) gizlice izlemekten cinsel haz alma.
- Teşhircilik Bozukluğu: Cinsel organlarını rızası olmayan, şüphelenmeyen kişilere gösterme.
- Sürtünmecilik Bozukluğu: Rızası olmayan birine dokunma veya sürtünme eyleminden cinsel olarak uyarılma.
- Cinsel Mazoşizm Bozukluğu: Aşağılanma, bağlanma, dövülme veya acı çekme gibi eylemlerden cinsel olarak uyarılma.
- Cinsel Sadizm Bozukluğu: Başkalarına fiziksel veya psikolojik olarak acı çektirme, aşağılama veya bağlama eylemlerinden cinsel olarak uyarılma.
- Pedofilik Bozukluk: Cinsel ilginin ergenlik öncesi çocuklara odaklanması.
- Fetişistik Bozukluk: Cansız nesnelerin (örneğin ayakkabılar, iç çamaşırları) veya cinsel olmayan vücut bölümlerinin (örneğin ayaklar) cinsel uyarılma için kullanılması.
- Travestilik Bozukluğu (Transvestizm): Cinsel uyarılma amacıyla karşı cinsin kıyafetlerini giyme.
Bu sekiz bozukluğun bu listede yer almasının iki ana nedeni vardır: Diğer parafilik bozukluklara göre daha yaygın görülürler ve bazıları, başkalarına verdikleri zarar veya potansiyel zarar nedeniyle suç sayılan eylemler içerirler.
Ancak bu liste, olası tüm parafilik bozuklukları kapsamaz. Bugüne kadar düzinelerce farklı parafili (cinsel ilgi alanı) tanımlanmıştır. Bunlardan herhangi biri, kişinin kendisi veya başkaları üzerinde yarattığı olumsuz sonuçlar nedeniyle “bozukluk” düzeyine ulaşabilir.
Parafilik Bozuklukların Sınıflandırılması
Bu bölümde listelenen bozukluklar, genellikle iki ana gruba ayrılarak sınıflandırılır:
- Anormal Eylem Tercihlerine Dayalı Bozukluklar: Bu grup, kişinin cinsel eylemlerindeki farklılıklara odaklanır.
- “Kur Yapma” Benzeri Bozukluklar: İnsanların normal kur yapma davranışlarının bozulmuş veya çarpıtılmış hallerine benzerler (Gözetlemecilik, Teşhircilik ve Sürtünmecilik).
- Acı ve Istırap İçeren Bozukluklar: Acı ve ıstırap içeren eylemlerle ilgilidirler (Cinsel Mazoşizm ve Cinsel Sadizm).
- Anormal Hedef Tercihlerine Dayalı Bozukluklar: Bu grup, cinsel ilginin “hedefine” odaklanır.
- İnsanlara Yönelik Olanlar: Pedofilik Bozukluk (çocuklara yönelik).
- Başka Yere Yönelik Olanlar: Fetişistik Bozukluk (nesnelere) ve Travestilik Bozukluğu (kıyafetlere).
Parafili (Cinsel İlgi) Nedir?
Parafili terimi, fenotipik olarak normal, fiziksel olarak olgun ve rıza gösteren insan partnerlerle cinsel birleşme veya ön sevişme dışındaki herhangi bir yoğun ve kalıcı cinsel ilgiyi ifade eder.
Yoğun ve kalıcı kriterini uygulamak bazen zor olabilir. Örneğin, yaşlı veya tıbbi rahatsızlığı olan ve genel olarak cinsel ilgisi azalmış kişilerde bu tanım zorlaşır. Böyle durumlarda parafili, normal cinsel ilgilere eşit veya ondan daha fazla olan herhangi bir cinsel ilgi olarak tanımlanabilir.
Parafililer temel olarak kişinin ilgisinin neye odaklandığına göre ayrılır:
- Erotik Eylemler: Bazı parafililer öncelikle kişinin cinsel eylemleriyle ilgilidir. Örneğin, başka bir kişiyi şaplaklama, kırbaçlama, bağlama veya boğma eylemlerine karşı yoğun bir ilgi duymak.
- Erotik Hedefler: Bazıları ise öncelikle kişinin cinsel hedefleriyle ilgilidir. Örneğin, çocuklara, cesetlere, ampüte kişilere, hayvanlara veya cansız nesnelere (ayakkabılar, kauçuk eşyalar) karşı yoğun veya tercih edilen bir cinsel ilgi duymak.
Bir bireyin parafilik ilgi alanları, genellikle tercih ettiği pornografi türüne de yansır.
Parafili ile Parafilik Bozukluk Arasındaki Önemli Fark
Klinik açıdan en önemli ayrım, parafili (cinsel ilgi) ile parafilik bozukluk arasındaki farktır.
Parafilik bozukluk, bireyde belirgin bir sıkıntıya veya sosyal, mesleki ya da diğer önemli alanlarda işlevsellikte bozulmaya yol açan VEYA tatmin edilmesi başkalarına zarar veren (veya zarar riski taşıyan) bir parafilidir.
Bir parafilik bozukluk tanısı için cinsel ilgi gerekli bir koşuldur, ancak tek başına yeterli değildir.
Sadece bir parafiliye (olağandışı bir cinsel ilgiye) sahip olmak, bu ilgi kişide sıkıntıya veya başkalarına zarara yol açmadığı sürece, tek başına klinik bir müdahaleyi gerektirmez veya bir “bozukluk” olarak kabul edilmez.
Bu ayrımı netleştirmek için tanı kriterleri iki bölüme ayrılır:
- A Kriteri: Parafilinin niteliğini belirtir (örn. çocuklara erotik odaklanma veya başkalarını gizlice gözetleme).
- B Kriteri: Parafilinin olumsuz sonuçlarını (kişisel sıkıntı, işlev bozukluğu veya başkalarına zarar verme) belirtir.
Eğer bir kişi A Kriteri’ni karşılıyor ancak B Kriteri’ni (sıkıntı veya zarar) karşılamıyorsa, bu kişide parafili (cinsel ilgi) olduğu söylenebilir, ancak parafilik bozukluk tanısı konulmaz.
Birden Fazla Parafiliye Sahip Olmak
Bir bireyin iki veya daha fazla parafili sergilemesi nadir değildir. Bazen bu cinsel ilgiler birbiriyle yakından ilişkilidir (örneğin, ayak fetişizmi ve ayakkabı fetişizmi). Diğer durumlarda ilgiler arasındaki bağlantı belirgin olmayabilir.
Eğer birden fazla parafili (cinsel ilgi) kişide sıkıntıya veya başkalarına zarara yol açıyorsa, birden fazla parafilik bozukluk tanısı konulabilir.
Değerlendirme ve Şiddet
Parafilik bozuklukları değerlendirirken, hem parafilinin (ilginin) gücü hem de yol açtığı olumsuz sonuçların (B Kriteri) ciddiyeti ele alınır. B Kriteri’nde belirtilen sıkıntı ve bozulma (örneğin depresyon, kaygı, suçluluk, iş veya sosyal ilişkilerde bozulma) parafilinin doğrudan bir sonucu olsa da, bu olumsuzluklar genel psikososyal işlevsellik ölçümleriyle de değerlendirilebilir.