Kaçıngan/Kısıtlayıcı Yeme Bozukluğu (ARFID)

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Yeme Bozukluğu (ARFID), bireyin yeterli besin veya enerji ihtiyacını karşılayamadığı, ancak bu durumun kişinin kendi vücut ağırlığı veya kilo alma korkusu gibi görünümle ilgili kaygılarından kaynaklanmadığı bir yeme bozukluğudur. Bu hastalık yemek yemeye karşı ilgisizlik, yiyeceklerin kokusu veya dokusu gibi duyusal özelliklerinden rahatsız olma ya da, boğulma veya kusma gibi yemek yemenin olumsuz sonuçlarından korkma şeklinde kendini gösterir. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilen bu durum ciddi kilo kaybına, beslenme yetersizliklerine ve sosyal hayatta zorluklara yol açabilir.

İçindekiler

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Yeme Bozukluğu Belirtileri

Bu bozukluğun teşhis edilebilmesi için yemeğe ilgi duymama, yiyeceğin duyusal özelliklerinden kaçınma veya yemenin sonuçlarına dair endişe gibi yeme veya beslenme ile ilgili belirgin bir sorunun aşağıdaki durumlardan en az birine yol açması gerekir:

Ciddi Kilo Kaybı: Belirgin derecede kilo kaybetme veya çocuklarda beklenen büyüme ve kilo artışının sağlanamaması.
Beslenme Yetersizliği: Vücudun ihtiyacı olan vitamin ve minerallerin eksikliği.
Beslenme Desteğine Bağımlılık: Ağızdan yeterli beslenememe nedeniyle tüple beslenmeye ya da yüksek kalorili takviye gıdalara ihtiyaç duyulması.
Sosyal Yaşamın Etkilenmesi: Yeme sorunu nedeniyle günlük yaşamın, sosyal ilişkilerin veya işlevselliğin belirgin şekilde bozulması.

Önemli Notlar:

Bu durum, gıdaya erişim eksikliğiyle veya oruç tutmak gibi kültürel bir inançla açıklanamaz.
Kişinin kilo alma korkusu veya vücut algısında bir bozukluk yoktur. Anoreksiya veya Bulimiya’dan en büyük farkı budur.
Eğer kişide başka bir tıbbi rahatsızlık veya zihinsel sorun varsa yeme bozukluğu bu durumun getirdiği olağan zorluklardan çok daha şiddetlidir.

Bozukluğun Temel Özellikleri ve Türleri

ARFID tanısı alan kişilerde yiyeceklerden kaçınma veya kısıtlama davranışı genellikle üç ana nedene dayanır.

Duyusal Özelliklere Hassasiyet: Bazı kişiler yiyeceğin rengine, kokusuna, dokusuna, sıcaklığına veya tadına karşı aşırı hassasiyet gösterir. Bu durum seçici yeme veya yeni yiyecek korkusu olarak da bilinir. Örneğin, belirli bir markanın ürünleri dışındakileri yemeyi reddedebilirler.
Yemeğe Karşı İlgisizlik: Bazı bireylerde yemek yemeye karşı genel bir isteksizlik vardır. Acıktıklarını hissetmeyebilirler veya yemek yemeyi zorunlu ve sıkıcı bir iş olarak görebilirler.
Olumsuz Sonuçlardan Korkma: Kişi daha önce yaşadığı boğulma, kusma veya tıbbi bir işlem gibi travmatik bir olay nedeniyle yemek yemekten korkabilir. Bu kişilerde yutma güçlüğü varmış hissi oluşabilir.

Gelişim ve Risk Faktörleri

Bu bozukluk bebeklik veya çocukluk çağında başlayabileceği gibi yetişkinlikte de devam edebilir veya ortaya çıkabilir.

Çocuklar: Bebeklerde emzirme sırasında huzursuzluk veya aç görünmeme şeklinde başlayabilir. Çocukluk döneminde yemek seçme davranışı büyüme geriliğine yol açacak kadar şiddetliyse bu tanı konulabilir.
Yetişkinler: Çocukluktan gelen alışkanlıklar devam edebilir veya boğulma gibi bir travma sonrası yetişkinlikte başlayabilir.
Mizaç Faktörleri: Kaygı bozukluğu, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve Obsesif-Kompulsif Bozukluğu (OKB) olan kişilerde bu yeme bozukluğunun görülme riski daha yüksektir.
Çevresel Faktörler: Aile içinde yüksek kaygı düzeyi veya annede yeme bozukluğu olması riski artırabilir.
Fiziksel Faktörler: Reflü, kusma öyküsü veya mide-bağırsak sorunları olan kişilerde yemenin olumsuz sonuçlarından korkma eğilimi gelişebilir.

Ayırıcı Tanı: Diğer Hastalıklardan Farkı

ARFID teşhisi konulurken diğer durumların elenmesi önemlidir.

Normal Gelişimsel Süreç: Çocukların belirli dönemlerde yemek seçmesi normaldir. Ancak bu durum büyümeyi engelliyor ve sağlığı bozuyorsa ARFID düşünülebilir.
Anoreksiya Nervoza: Anoreksiyada kişi kilo almaktan ve şişmanlamaktan korkar. ARFID’de ise kişi zayıflamak istemez. Yiyeceğin tadı, dokusu veya yemenin kendisiyle ilgili sorunlar yaşar.
Otizm Spektrum Bozukluğu: Otizmli bireylerde de katı yeme alışkanlıkları görülebilir. Ancak yeme sorunu ciddi bir beslenme yetersizliğine veya tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyulmasına neden oluyorsa, Otizm tanısına ek olarak ARFID tanısı da konulabilir.
Tıbbi Durumlar: Gıda alerjileri veya sindirim sistemi hastalıkları da iştahsızlık yapabilir. ARFID tanısı için yeme sorununun, tıbbi hastalığın açıklayabileceğinden çok daha şiddetli olması gerekir.