Diğer disosiyatif bozukluklar, kişinin sosyal hayatını, iş yaşamını veya diğer önemli işlevlerini olumsuz etkileyen belirgin disosiyatif belirtiler gösterdiği ancak bu belirtilerin disosiyatif bozukluklar sınıfındaki diğer ana hastalıkların (örneğin Disosiyatif Kimlik Bozukluğu) tam kriterlerini karşılamadığı durumlar için kullanılır.
Hekimler bu tanıyı koyarken belirtilerin neden diğer hastalıklara uymadığını özel olarak belirtmek isterler. Örneğin, tanı koyarken Tanımlanmış Diğer Disosiyatif Bozukluk ifadesinin yanına Disosiyatif Trans gibi özel bir neden eklerler.
Tanımlanmış Diğer Disosiyatif Bozukluk Belirtileri
Bu kategorideki rahatsızlıklar, standart disosiyatif bozukluklardan farklılaşan ancak yine de ciddi sıkıntı yaratan çeşitli durumlarda ortaya çıkar. Aşağıda bu tanının konulmasına neden olan en yaygın örnekler ve belirtileri sıralanmıştır.
1. Kronik ve Tekrarlayan Karışık Belirtiler
Bu durumdaki kişiler genel kimlik duygusunda ve benlik algısında kopukluklar yaşarlar. Ancak bu kopukluklar, Disosiyatif Kimlik Bozukluğu’ndaki (Çoklu Kişilik) kadar keskin ve şiddetli değildir. Ayrıca bu kişilerde genellikle hafıza kaybı görülmez. Yani kişi kimliğinde bir bölünme hisseder ama hafızası yerindedir.
2. Zorlayıcı İkna Sonucu Oluşan Kimlik Bozulması
Bu tablo, kişinin kendi iradesi dışında yoğun ve uzun süreli baskıya maruz kaldığı durumlarda ortaya çıkar. Aşağıdaki gibi travmatik süreçler yaşayan bireylerde görülür:
- Beyin yıkama,
- Düşünce reformu (zorla fikir değiştirme),
- Tarikat veya terör örgütlerine zorla üye yapılma,
- İşkence veya uzun süreli siyasi tutukluluk.
Bu süreçleri yaşayan kişiler kimliklerinde uzun süreli değişiklikler yaşayabilir veya kendi kimliklerini bilinçli olarak sorgulamaya başlayabilirler.
3. Stresli Olaylara Bağlı Ani Tepkiler
Bu durum, genellikle 1 aydan kısa süren, bazen sadece birkaç saat veya gün devam eden geçici krizlerdir. Yoğun stresli bir olayın hemen ardından gelişir. Belirtileri şunları içerir:
- Bilinçte daralma,
- Kişinin kendine veya çevreye yabancılaşması (Depersonalizasyon/Derealizasyon),
- Algı bozuklukları (örneğin zamanın yavaşlaması),
- Küçük çaplı hafıza kayıpları (mikro-amneziler),
- Geçici donup kalma durumu (stupor).
4. Disosiyatif Trans Hali
Bu durum kişinin yakın çevresine karşı farkındalığını tamamen kaybetmesi veya bu farkındalığın aşırı derecede azalmasıdır. Kişi ses, dokunma gibi çevresel uyarılara tepkisiz kalır. Bu tepkisizliğe bazen kişinin farkında olmadığı ve kontrol edemediği parmak hareketleri gibi küçük, tekrarlayıcı hareketler eşlik edebilir.
Önemli Not: Bir durumun “Disosiyatif Trans” olarak kabul edilmesi için, bu davranışın kişinin içinde bulunduğu kültürün veya dini inancın normal bir parçası olmaması gerekir. Kabul görmüş kültürel veya dini ritüeller bu kapsama girmez.
Tanımlanmamış Disosiyatif Bozukluk
Bu kategori de yine kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde bozan disosiyatif belirtiler gösterdiği ancak diğer ana hastalıkların kriterlerini tam olarak karşılamadığı durumlar için kullanılır.
“Tanımlanmış” kategorisinden farkı şudur: Hekim, belirtilerin neden diğer hastalıklara uymadığını özel olarak belirtmemeyi seçer veya elinde yeterli bilgi yoktur.
Bu tanı genellikle Acil Servis gibi hastanın geçmişine dair detaylı bilgi toplamanın zor olduğu ve hızlı müdahale gerektiren ortamlarda kullanılır.
Dissosiyatif (Ayrışma) Bozukluklar Hakkında Tüm Başlıklar
- Çoklu Kişilik Bozukluğu
- Disosiyatif Amnezi (Psikolojik Kökenli Unutkanlık)
- Depersonalizasyon-Derealizasyon
- Diğer Disosiyatif Bozukluklar
