Boşaltım bozuklukları, idrar veya dışkının istemsiz ya da kasıtlı olarak uygun olmayan yerlere (örneğin, giysiler veya zemin) yapılmasını tanımlar. Genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde teşhis edilen bu durumlar, çocuğun sadece takvim yaşına değil, gelişimsel düzeyine göre de değerlendirilir. Bu grupta iki ana bozukluk bulunur: Enürezis (idrar kaçırma) ve Enkoprezis (dışkı kaçırma).
Enürezis (İdrar Kaçırma)
Enürezis, idrarın tekrar tekrar yatağa veya giysilere yapılmasıdır. Bu durumun tanı alabilmesi için çocuğun en az 5 yaşında (veya gelişimsel olarak 5 yaş düzeyinde) olması gerekir. Davranışın klinik olarak anlamlı kabul edilmesi için ya en az 3 ay boyunca haftada en az iki kez meydana gelmesi ya da sosyal, akademik veya diğer önemli alanlarda belirgin bir sıkıntıya veya işlevsellik bozulmasına yol açması şarttır. Bu durumun bir ilaç yan etkisi veya diyabet gibi altta yatan başka bir tıbbi sorundan kaynaklanmıyor olması da önemlidir.
Enürezisin üç alt tipi vardır:
- Sadece Gece (Noktürnal): En yaygın görülen tiptir, idrar kaçırma yalnızca gece uykusu sırasında olur.
- Sadece Gündüz (Diürnal): İdrar kaçırma sadece uyanıklık saatlerinde meydana gelir. Bu durum bazen ani sıkışma (urge inkontinans) veya çocuğun tuvalete gitmeyi ertelemesi (voiding postponement) şeklinde görülebilir.
- Gece ve Gündüz (Kombine): Her iki durumda da idrar kaçırma görülür.
Enürezis görülme sıklığı yaşla birlikte azalır ve güçlü bir genetik (kalıtsal) yatkınlık gösterir.
Enkoprezis (Dışkı Kaçırma)
Enkoprezis, dışkının (kakanın) tekrar tekrar giysi veya zemin gibi uygun olmayan yerlere yapılmasıdır. Tanı için çocuğun en az 4 yaşında (veya gelişimsel olarak 4 yaş düzeyinde) olması ve bu durumun en az 3 ay boyunca ayda en az bir kez yaşanması gerekir. Bu davranış, laksatif (müshil) gibi maddelerin veya kabızlık dışındaki tıbbi durumların doğrudan bir sonucu olmamalıdır.
Enkoprezisin iki alt tipi vardır:
- Kabızlık ve Taşma İnkontinansı ile Birlikte: Bu en sık görülen tiptir. Çocukta kabızlık vardır ve biriken sert dışkının etrafından genellikle sıvı kıvamlı dışkı sızarak taşar ve iç çamaşırını kirletir. Kabızlık bazen tuvaletle ilgili kaygı veya fizyolojik yatkınlıklar gibi nedenlerle gelişebilir.
- Kabızlık ve Taşma İnkontinansı Olmaksızın: Bu tipte kabızlık bulgusu yoktur. Dışkı genellikle normal kıvamdadır ve kaçırma aralıklı olarak gerçekleşir. Bazen bu durum kasıtlı olabilir ve karşı gelme bozukluğu gibi diğer davranışsal sorunlarla ilişkili olabilir.
Diğer ve Belirlenmemiş Durumlar
Bazı vakalarda, belirtiler belirgin sıkıntıya neden olsa da enürezis veya enkoprezis tanı kriterlerini tam olarak karşılamayabilir. Eğer doktor, kriterlerin neden karşılanmadığını belirtmek isterse “Tanımlanmış Diğer Boşaltım Bozukluğu” (örneğin, ayda birden az idrar kaçırma) tanısını kullanabilir. Kriterlerin neden karşılanmadığını belirtmemeyi seçerse veya yeterli bilgi yoksa (örneğin acil servis durumları) “Tanımlanmamış Boşaltım Bozukluğu” tanısı konulabilir.