Bipolar bozukluğun Bipolar 1 ve Bipolar 2 olarak adlandırılan iki ana türü vardır. Bu iki tür arasındaki en temel fark, yaşanan yüksek dönemlerin şiddeti, süresi ve etkileridir.
Bipolar bozukluk, bireyin duygusal durumunda, enerjisinde ve günlük işlerini yapabilme kapasitesinde belirgin iniş ve çıkışlar yaşadığı bir ruhsal durumdur. Bu iniş ve çıkışlar, enerjinin çok yükseldiği mani veya hipomani dönemleri ile enerjinin çok düştüğü depresif dönemler olarak kendini gösterir.
En Belirgin Fark: “Mani” ve “Hipomani”
Bipolar Tip 1 ve Tip 2’yi ayıran en net çizgi, enerjinin yükseldiği dönemin nasıl yaşandığıdır.
Bipolar 1: Manik Epizod (Mani)
Bipolar I bozukluk tanısı için kişinin hayatında en az bir kez manik epizod yaşamış olması şarttır.
- Nedir? Mani, aşırı yüksek, coşkulu veya bazen aşırı sinirli bir ruh halidir. Buna enerji ve aktivite seviyesinde anormal bir artış eşlik eder.
- Süresi: Bu durum en az 1 hafta boyunca, günün büyük bölümünde devam eder.
- Şiddeti: Maninin en ayırt edici özelliği şiddetidir.
- Kişinin iş, okul veya sosyal yaşamını ciddi şekilde aksatır.
- Kişiyi tehlikeli sonuçları olabilecek (aşırı para harcama, düşüncesizce iş yatırımları yapma, riskli cinsel davranışlar) eylemlere sürükleyebilir.
- Durum o kadar şiddetli olabilir ki, kişinin kendine veya başkalarına zarar vermesini önlemek için hastaneye yatırılması gerekebilir.
- Bazı durumlarda gerçeklikten kopma (psikotik belirtiler) görülebilir. Bu, sanrılar (gerçek dışı inançlar) veya halüsinasyonlar (gerçekte olmayan şeyleri görme/duyma) şeklinde olabilir.
Bipolar 2: Hipomanik Epizod (Hipomani)
Bipolar 2 bozukluk tanısı için kişinin en az bir kez “hipomanik epizod” yaşamış olması gerekir.
- Nedir? Hipomani, mani ile benzer şekilde yükselmiş bir ruh hali, artmış enerji ve aktivite dönemidir.
- Süresi: Belirtiler en az 4 gün boyunca, günün büyük bölümünde sürer.
- Şiddeti: Hipomaninin temel farkı, maniden daha az şiddetli olmasıdır.
- Kişinin işlevselliğinde bariz bir değişiklik olsa da, bu durum işi, okulu veya sosyal ilişkileri ciddi düzeyde bozacak seviyede değildir.
- Hastaneye yatış gerektirmez.
- Gerçeklikten kopma (psikotik belirtiler) görülmez. Eğer psikoz varsa, bu durum hipomani değil, mani olarak kabul edilir.
- Kişi kendini normalden daha enerjik, yaratıcı ve sosyal hissedebilir ancak mani dönemindeki gibi kontrolünü kaybetmez.
Depresyonun Rolü
İki tip arasındaki bir diğer önemli fark, depresyonun tanıdaki yeridir.
- Bipolar 1: Tanı için majör depresif epizod yaşamak şart değildir. Sadece bir manik epizod yaşamış olmak, Bipolar 1 tanısı için yeterlidir (ancak Bipolar 1 hastalarının büyük çoğunluğu hayatlarının bir döneminde majör depresif epizodlar da yaşar).
- Bipolar 2: Tanı için en az bir majör depresif epizod yaşamak şarttır. Bipolar 2 tanısı, en az bir hipomanik epizod ve en az bir majör depresif epizod geçmişi gerektirir.
Bipolar 1 ve Bipolar 2 Karşılaştırmalı Tablo:
Bu iki durumu daha net görebilmek için bir tablo üzerinden karşılaştıralım:
| Özellik | Bipolar 1 Bozukluk | Bipolar 2 Bozukluk |
| Tanı İçin Şart Olan “Yüksek” Dönem | Manik Dönem (En az 1 tane) | Hipomanik Dönem (En az 1 tane) |
| “Yüksek” Dönemin Süresi | En az 1 hafta (veya hastaneye yatış gerektirecek kadar şiddetliyse herhangi bir süre) | En az 4 gün |
| “Yüksek” Dönemin Şiddeti | Çok şiddetli. Sosyal/mesleki işlevselliği ciddi şekilde bozar. | Daha az şiddetli. İşlevsellikte belirgin bir bozulma yaratmaz. |
| Hastaneye Yatış İhtiyacı | Gerekebilir. | Gerektirmez. |
| Gerçeklikten Kopma (Psikoz) | Görülebilir. | Görülmez. (Eğer görülürse tanı Bipolar I’e döner) |
| Majör Depresif Dönem Gerekliliği | Tanı için şart değildir (ama genellikle eşlik eder). | Tanı için şarttır (En az 1 tane). |
Bipolar 2 “Daha Hafif” midir?
Hipomani, maniden daha az şiddetli olduğu için Bipolar II’nin, Bipolar I’in daha hafif bir versiyonu olduğu düşünülebilir. Bu yaygın bir yanılgıdır.
Bipolar II bozukluğu olan bireyler, genellikle Bipolar I bozukluğu olanlara göre hayatlarının daha büyük bir bölümünü depresyonda geçirirler. Bu tekrarlayan ve uzun süreli depresif dönemler, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir ve büyük bir engel oluşturabilir. Yani, yüksek dönem olarak ifade edilen mani/hipomani daha az şiddetli olsa da, depresyonun yükü genellikle daha ağırdır.
Diğer Önemli Farklılıklar
- Hastalığın Etkileri: Bipolar 1’de işlev bozukluğu genellikle manik dönemlerden kaynaklanır (riskli davranışlar, yasal sorunlar, hastaneye yatışlar). Bipolar 2’de ise işlev bozuklukları daha çok tekrarlayan depresif dönemler ve öngörülemeyen ruh hali değişimlerinin yarattığı istikrarsızlıktan kaynaklanır.
- Cinsiyet Dağılımı: Bipolar I, erkekler ve kadınlar arasında yaklaşık olarak eşit sıklıkta görülür. Bipolar II’nin ise (özellikle tedavi arayanlar arasında) kadınlarda görülme sıklığı daha yüksek olabilir.
- İntihar Riski: Her iki bozukluk tipi de intihar riski açısından genel nüfusa göre çok daha yüksek bir risk taşır. Bipolar II’deki intihar girişimi oranları, Bipolar I’e benzer veya bazı durumlarda daha yüksek olabilir.
Bipolar 1 ve Bipolar 2 detayları hakkında daha fazla bilgi için ilgili bozukluk sayfalarına göz atabilirsiniz:
