Beden Dismorfik Bozukluğu (BDD), kişinin fiziksel görünümündeki hayali veya başkalarının fark etmediği ya da çok hafif bulduğu kusurlara aşırı derecede odaklanması durumudur. Bu kişiler algıladıkları bu kusurlar nedeniyle yoğun sıkıntı yaşar ve bu kusurları gizlemek, düzeltmek veya kontrol etmek için saatlerini harcayan tekrarlayıcı davranışlarda bulunurlar.

İçindekiler

Beden Dismorfik Bozukluğu Belirtileri

Başkaları tarafından görülmeyen veya çok hafif görünen, algılanan bir veya daha fazla fiziksel görünüm kusuruyla aşırı meşgul olma.
Rahatsızlık sürecinde kişi bu görünüm endişelerine tepki olarak sürekli aynaya bakma, aşırı bakım yapma, cilt yolma, güvence arama gibi tekrarlayıcı davranışlarda veya kendi görünümünü başkalarıyla karşılaştırma gibi zihinsel eylemlerde bulunur.
Bu meşguliyet sosyal, mesleki veya diğer önemli işlevsellik alanlarında klinik olarak belirgin sıkıntıya veya bozulmaya neden olur.
Görünümle ilgili bu aşırı meşguliyet, yeme bozukluğu kriterlerini karşılayan bir bireydeki vücut yağı veya kilo ile ilgili endişelerle daha iyi açıklanamıyor olmalıdır.

Kas Dismorfisi (Vücut Geliştirme Takıntısı)

Kişinin vücut yapısının çok küçük veya yeterince kaslı olmadığı fikriyle meşgul olmasıdır. Bu alt tip, kişi diğer vücut bölgeleriyle meşgul olsa bile kullanılır.

İçgörü Düzeyi

Kişinin beden dismorfik bozukluğu “çirkin görünüyorum” veya “deforme görünüyorum” gibi inançlarının doğruluğu hakkındaki içgörü derecesi belirtilmelidir:

İyi veya orta düzeyde içgörü: Kişi, BDD inançlarının kesinlikle veya muhtemelen doğru olmadığını ya da doğru olabileceğini veya olmayabileceğini kabul eder.
Zayıf içgörü: Kişi, BDD inançlarının muhtemelen doğru olduğunu düşünür.
İçgörü yokluğu/Sanrısal (Hezeyanlı) inançlar: Kişi, BDD inançlarının tamamen doğru olduğuna ikna olmuştur.

Bozukluğun Tanımlayıcı Özellikleri

Beden Dismorfik Bozukluğu olan kişiler görünümlerindeki algıladıkları kusurlar nedeniyle çirkin, anormal veya deforme göründüklerine inanırlar. Bu kusurlar başkaları tarafından ya hiç fark edilmez ya da çok önemsiz bulunur.

Endişeler bir veya birden fazla vücut bölgesine odaklanabilir. En yaygın bölgeler sivilce, yara izi, kırışıklıklar nedeniyle cilt, seyrelme, aşırı tüylenme gibi nedenlerle saç, boyut veya şekli nedeniyle burun olmakla birlikte, gözler, dişler, ağırlık, mide, göğüsler gibi herhangi bir vücut bölgesi de odak noktası olabilir.

Bu meşguliyetler günde ortalama 3-8 saat sürebilir, kontrol edilmesi zor ve istenmeyen düşüncelerdir. Kişiler bu endişelere tepki olarak aşağıdaki gibi tekrarlayıcı davranışlar sergiler:

Kendi görünümünü başkalarıyla karşılaştırmak.
Aynalarda veya diğer yansıtıcı yüzeylerde algılanan kusurları sürekli kontrol etmek.
Tarama, şekil verme, tıraş etme, yolma gibi fiziki olarak aşırı bakım yapma/ilgilenmek.
Algılanan kusurun nasıl göründüğü hakkında başkalarından güvence aramak.
Dermatolojik tedavi veya estetik cerrahi yoluyla kozmetik prosedürler arayışında olmak.

Bu davranışlar zevk vermez ve genellikle kaygıyı daha da artırır. Birçok kişi tekrar tekrar makyaj yaparak, şapka veya kıyafet ayarlayarak algılanan kusurları gizlemek için yoğun çaba sarf eder.

Neredeyse sadece erkeklerde görülen Kas Dismorfisi formunda, kişi vücudunun çok küçük veya yetersiz kaslı olduğu fikriyle meşguldür. Bu kişiler aslında normal veya kaslı bir yapıya sahip olmalarına rağmen aşırı diyet yapabilir, ağırlık kaldırabilir ve bazen tehlikeli anabolik steroidler kullanabilirler.

Yaygınlık

ABD’de yapılan çalışmalarda yetişkinlerde görülme sıklığı %2.4 civarındadır (kadınlarda %2.5, erkeklerde %2.2). Bu oran dermatoloji hastalarında (%11-13) ve genel kozmetik cerrahi hastalarında (%13-15) çok daha yüksektir.

Gelişim ve Gidişat

Bozukluğun ortalama başlangıç yaşı 16-17’dir ancak en sık 12-13 yaşlarında başlar. Gençlerin üçte ikisi 18 yaşından önce bu bozukluğun belirtilerini göstermeye başlar. Tedavi edilmediği takdirde BDD genellikle kronik bir gidişat gösterir ancak etkili tedavi ile iyileşme mümkündür.

Risk ve Tetikleyici Faktörler

Çevresel: Çocuklukta ihmal, istismar, travma ve görünümle ilgili alay edilme oranlarının yüksek olmasıyla ilişkilendirilmiştir.
Genetik ve Fizyolojik: Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB) olan kişilerin birinci derece akrabalarında BDD görülme sıklığı daha yüksektir. Bu durum genetik bir yatkınlığın rol oynadığını düşündürmektedir.

Kültür ve Cinsiyetle İlgili Konular

Bozukluğun temel özellikleri (cinsiyet oranı, endişe duyulan vücut bölgeleri) kültürler arasında benzer görünmektedir. Ancak kültürel standartlar endişelerin içeriğini şekillendirebilir. Örneğin, Japonya’da Taijin kyofusho‘nun (Şubo-kyofu) bir alt tipi, deforme bir bedene sahip olma korkusu olarak BDD’ye benzer özellikler gösterir.

Cinsiyet açısından kas dismorfisi neredeyse sadece erkeklerde görülür ve erkeklerin eş zamanlı olarak madde kullanım bozukluğu riski daha yüksektir. Kadınların ise eş zamanlı bir yeme bozukluğuna sahip olma olasılığı daha fazladır. Kadınlar daha çok kilo, göğüs, kalça ve aşırı tüylenme ile meşgul olurken, erkekler cinsel organlar, vücut yapısı (çok küçük olma) ve saç dökülmesi konularına odaklanır.

İntihar Riski

Beden dismorfik bozukluğu olan bireylerde intihar düşünceleri ve girişimleri oranı belirgin şekilde yüksektir. Yapılan analizler bu kişilerin intihar düşüncesine sahip olma olasılığının, sağlıklı kontrol gruplarına, yeme bozukluğu olanlara veya OKB olanlara göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Pek çok kişi intihar düşüncelerini veya girişimlerini öncelikli olarak görünüm endişelerine bağlamaktadır.

Beden Dismorfik Bozukluğunun Sonuçları

Kişilerin neredeyse tamamı görünüm endişeleri nedeniyle sosyal, mesleki veya akademik işlevselliklerinde bozulma yaşar. Bu durum bazı sosyal durumlardan kaçınmaktan, tamamen eve kapanmaya kadar değişebilir. İş, okul veya ebeveynlik gibi rollerde ciddi performans düşüklüğü yaşanabilir. Gençlerin yaklaşık %20’si BDD belirtileri nedeniyle okulu bıraktığını bildirmektedir.

Diğer Durumlardan Ayırt Edilmesi

Normal görünüm endişeleri: BDD normal endişelerden çok daha aşırı, zaman alıcı ve işlevselliği bozan bir durumdur.
Yeme bozuklukları: Yeme bozukluklarında odak noktası kilo ve vücut yağıdır. BDD’de ise genellikle belirli vücut bölgelerine odaklanılır. Ancak iki bozukluk birlikte görülebilir.
Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): OKB’deki takıntılar ve kompulsiyonlar çok çeşitliyken, BDD’de takıntılar ve tekrarlayıcı davranışlar sadece fiziksel görünümle ilgilidir.
Deri yolma ve Saç koparma bozuklukları: Eğer cilt yolma, saç koparma gibi davranışlar algılanan bir görünüm kusurunu düzeltmek veya iyileştirmek amacıyla yapılıyorsa BDD tanısı konulur.
Psikotik bozukluklar: İçgörüsü olmayanlar BDD’li bazı kişiler inançlarının sanrısal düzeyde olduğuna inanabilir. Bu durum, Şizofreni gibi diğer psikotik bozuklukların halüsinasyonlar, dağınık konuşma gibi ek belirtileri yoksa, İçgörü yokluğu/Sanrısal inançlar alt tipi ile BDD olarak teşhis edilir.
Sosyal kaygı bozukluğu: Sosyal kaygıda kişi genel olarak olumsuz değerlendirilmekten korkar ancak BDD’de bu korku spesifik olarak çirkin görünme endişesinden kaynaklanır.

Birlikte Görülen Diğer Durumlar

En yaygın eşlik eden durum Major Depresif Bozukluktur ve genellikle BDD’den sonra başlar. Sosyal kaygı bozukluğu, OKB ve (özellikle kas dismorfisi olanlarda) madde kullanım bozuklukları da yaygındır.