Enürezis, halk arasında bilinen adıyla alt ıslatma veya idrar kaçırma, çocukluk ve ergenlik döneminde sık karşılaşılan bir durumdur. Bu bozukluk, çocuğun idrar kontrolünü sağlaması beklenen yaşa gelmesine rağmen yatağına veya kıyafetlerine tekrarlayıcı bir şekilde idrar yapması ile tanımlanır. Bu durum bazen istemsiz gerçekleşirken, bazen de bilinçli bir davranış olabilir. Alt Islatma / İdrar Kaçırma (Enürezis) belirtileri, türleri, nedenleri ve gelişim süreci.
Enürezis Belirtileri
Bir çocuğa Enürezis teşhisi konulabilmesi için belirli davranışların ve sürekliliğin gözlemlenmesi gerekir. Temel belirtiler ve koşullar şunlardır:
- Tekrarlayan İdrar Kaçırma: Çocuğun yatağa veya kıyafetlerine tekrar eden şekillerde idrar yapmasıdır. Bu durum istemsiz olabileceği gibi kasıtlı da olabilir.
- Sıklık ve Süre: Davranışın klinik açıdan önemli sayılabilmesi için ya ardışık 3 ay boyunca haftada en az iki kez gerçekleşmesi ya da çocuğun sosyal, okul veya diğer önemli yaşam alanlarında belirgin bir sıkıntıya veya bozulmaya neden olması gerekir.
- Yaş Sınırı: Çocuğun takvim yaşının en az 5 olması veya gelişimsel olarak bu seviyede olması gerekir.
- Tıbbi Nedenlerin Dışlanması: İdrar kaçırma davranışı idrar söktürücü ilaçlar gibi maddelerin yan etkisine veya diyabet, epilepsi, spina bifida gibi başka bir tıbbi rahatsızlığa bağlı olmamalıdır.
Alt Türler
İdrar kaçırmanın ne zaman gerçekleştiğine bağlı olarak Enürezis üç farklı alt türe ayrılır:
1. Sadece Gece Görülen (Noktürnal)
Bu en yaygın görülen türdür ve genellikle gecenin ilk üçte birlik kısmında, uykuda gerçekleşir. Çocuk sadece uyurken altını ıslatır. Tek belirtili (Monosemptomatik) enürezis olarak da adlandırılır.
2. Sadece Gündüz Görülen (Diurnal)
Gece alt ıslatma olmaksızın sadece uyanıkken idrar kaçırma durumudur. Bu durum idrar inkontinansı olarak da bilinir ve iki gruba ayrılır.
- Ani Sıkışma (Urge): Çocuğun aniden gelen tuvalet ihtiyacıyla birlikte idrarını tutamamasıdır.
- Erteleme: Çocuğun idrar yapma isteğini bilinçli olarak son ana kadar ertelemesi ve sonucunda kaçırmasıdır.
3. Hem Gece Hem Gündüz Görülen
Yukarıdaki iki durumun birleşimidir. Monosemptomatik olmayan enürezis olarak da adlandırılır.
Gelişim ve Seyir
Enürezis iki farklı gelişim seyri izleyebilir:
- Birincil (Primer) Tip: Çocuğun bebeklikten itibaren hiç tam olarak idrar kontrolünü sağlayamadığı durumdur. Kural olarak 5 yaşında başlar.
- İkincil (Sekonder) Tip: Çocuğun bir süre, en azından tuvalet eğitimini tamamlayıp kuru kaldıktan sonra tekrar alt ıslatmaya başladığı durumdur. Genellikle 5-8 yaşları arasında başlar ancak her yaşta görülebilir.
5 yaşından sonra her yıl çocukların yaklaşık %5 ila %10’unda bu durum kendiliğinden düzelir. Çoğu çocuk ergenlik dönemine kadar idrar kontrolünü sağlar ancak vakaların yaklaşık %1’inde sorun yetişkinliğe kadar devam edebilir.
Risk Faktörleri ve Nedenler
İdrar kontrolünü etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır.
- Çevresel Faktörler: Tuvalet eğitiminin geç verilmesi veya yetersiz olması, okula başlama, kardeş doğumu gibi psikolojik stres faktörleri riski artırabilir.
- Genetik ve Fizyolojik Faktörler: Gece idrar üretiminin fazla olması, mesane kapasitesinin düşük olması veya uykudan uyanma eşiğinin yüksek olması (derin uyku) etkili olabilir. Ayrıca genetik yatkınlık güçlüdür. Anne veya babasında geçmişte alt ıslatma sorunu olan çocuklarda risk çok daha yüksektir (baba tarafında varsa 10 kat, anne tarafında varsa 3,6 kat).
- Tıbbi Durumlar: İdrar yolu enfeksiyonları özellikle gündüz kaçırmalarında sık görülür. Ayrıca horlama ve uyku apnesi gibi uyku bozuklukları ile gece alt ıslatma arasında bir bağlantı bulunmuştur.
Görülme Sıklığı ve Cinsiyet Farklılıkları
- Sıklık: Yaş ilerledikçe görülme sıklığı azalır. 5 yaşındakilerin %5-10’unda görülürken, 15 yaş ve üzerinde bu oran %1’e düşer.
- Cinsiyet: Gece alt ıslatma erkek çocuklarında kızlara göre yaklaşık iki kat daha yaygındır. Ancak sadece gündüz kaçırma durumu kızlarda daha sık görülür.
Günlük Hayata Etkisi
Enürezis, kamplara katılamama gibi, çocuğun sosyal aktivitelerini kısıtlayabilir ve özgüvenini zedeleyebilir. Arkadaşları tarafından dışlanma korkusu, ebeveynlerin öfkesi veya cezalandırıcı tutumları çocuğun yaşadığı sıkıntıyı artırabilir.
